Kể từ phán quyết mang tính bước ngoặt trong vụ Bush kiện Gore, một câu hỏi then chốt vẫn thường trực trong các cuộc bầu cử tổng thống Hoa Kỳ: khả năng một cuộc bầu cử có kết quả sát sao có thể được định đoạt bởi phán quyết của Tòa án tối cao Hoa Kỳ. Dù chưa có cuộc tranh cử tổng thống nào kể từ năm 2000 lại diễn ra căng thẳng và kịch tính như vậy xét về số phiếu đại cử tri, song trong bối cảnh một quốc gia đang phân hóa sâu sắc như hiện nay, kịch bản này vẫn hoàn toàn có thể xảy ra. Đáng chú ý, niềm tin của công chúng vào Tòa án tối cao Hoa Kỳ đang ở mức thấp kỷ lục. Câu hỏi đặt ra là liệu cử tri có thể tin tưởng rằng, trong trường hợp cuộc bầu cử này được đưa ra xét xử, các thẩm phán sẽ tuân thủ nghiêm ngặt nguyên tắc pháp quyền và bảo vệ ý chí của cử tri?

Theo đánh giá khách quan, câu trả lời là khả quan, bất chấp việc nhiều phán quyết gần đây của cơ quan này vẫn còn gây tranh cãi.

Một điểm mấu chốt cần lưu ý là vai trò của Tòa án tối cao ngày nay đã khác biệt so với năm 2000. Hiện nay, một trong những chức năng cốt lõi của Tòa án là đảm bảo tính hợp pháp và công bằng của các cuộc bầu cử. Điều này không phải lúc nào cũng như vậy trong quá khứ.

Trước vụ Bush kiện Gore, Tòa án tối cao Hoa Kỳ chỉ thiết lập các nguyên tắc bầu cử mang tính nền tảng như nguyên tắc "một người - một phiếu bầu", mà không can thiệp sâu vào quy trình kiểm phiếu cụ thể. Các cơ quan hành pháp và lập pháp được kỳ vọng sẽ đảm trách việc tổ chức và giám sát quá trình bầu cử. Nhiều nhà phê bình theo khuynh hướng cấp tiến đã phản đối phán quyết trong vụ Bush kiện Gore không chỉ vì các thẩm phán đã nghiêng về phía ứng viên Đảng Cộng hòa; không đơn thuần vì tòa án đã diễn giải sai luật; mà còn bởi các thẩm phán đã vượt quá thẩm quyền thích đáng của mình khi can thiệp vào tiến trình chính trị.

Tuy nhiên, sau khi Toà đã thực thi thẩm quyền can thiệp, hoạt động này dần được công nhận là một chức năng hợp pháp của cơ quan tư pháp tối cao, kể cả từ phía những người từng nêu quan điểm phản đối. Điểm then chốt là hệ thống tư pháp vẫn được đánh giá là thực thể có tính phi đảng phái cao nhất trong cơ cấu chính quyền liên bang. Trong bối cảnh phân cực chính trị ngày càng sâu sắc và thông tin sai lệch lan tràn, việc kỳ vọng Quốc hội có thể đảm bảo tính công bằng của kết quả bầu cử là điều khó thực hiện. Đáng chú ý, đã có 139 dân biểu và 8 thượng nghị sĩ thuộc Đảng Cộng hòa bỏ phiếu phản đối việc công nhận kết quả bầu cử năm 2020 vào ngày 6/1. Hành động phi pháp này thậm chí còn gây nguy hại nghiêm trọng hơn cho nền dân chủ so với sự kiện bạo loạn tại Điện Capitol diễn ra cùng ngày.

Trong khi đó, các quan chức phụ trách bầu cử cấp tiểu bang, những người đã thể hiện tinh thần trách nhiệm đáng khích lệ trong quá trình tổ chức và giám sát cuộc bầu cử năm 2020 cùng giai đoạn hậu bầu cử, đang phải đối mặt với áp lực chính trị ngày càng gia tăng. Mặc dù đa số vẫn duy trì được tính khách quan, chỉ cần một số ít phần tử có động cơ không trong sáng cũng có thể gây tổn hại đến tính toàn vẹn của quy trình bầu cử. Do đó, vai trò giám sát tối hậu của cơ quan tư pháp là không thể thiếu.

Liệu công chúng có thể tin tưởng vào tính khách quan của các thẩm phán đương nhiệm trong việc tuân thủ pháp quyền? Trong năm 2020, cựu Tổng thống Trump đã đệ trình nhiều đơn kiện về kết quả bầu cử, trong đó một số vụ việc đã được đưa lên Tối cao Pháp viện xem xét. Các thẩm phán đã bác bỏ toàn bộ. Điều này cho thấy cơ quan tư pháp tối cao sẽ không can thiệp một cách bất hợp pháp để tác động đến kết quả bầu cử, dù là nghiêng về phía ông Trump hay bất kỳ ứng viên nào khác.

Trong cuộc bầu cử hiện tại, Tối cao Pháp viện đã cho phép bang Pennsylvania chấp nhận phiếu bầu tạm thời từ những cử tri vô tình làm vô hiệu phiếu bầu qua thư của họ. Phán quyết này, được ban hành ngày 1/11, có thể chưa phải là một tiền lệ mang tính đột phá cho nguyên tắc pháp quyền, nhưng đó là một quyết định hợp lý. Phán quyết trước đó cho phép Virginia điều chỉnh quy trình loại bỏ người không có quốc tịch khỏi danh sách cử tri, mặc dù chưa thực sự hoàn hảo, nhưng không gây ảnh hưởng nghiêm trọng - chỉ tác động đến một số lượng nhỏ cử tri mới được nhập quốc tịch. (Lưu ý rằng người không có quốc tịch Mỹ không được phép tham gia bầu cử.)

Mặc dù không thể loại trừ khả năng, trong một cuộc bầu cử có kết quả sát nút, đa số thẩm phán theo khuynh hướng bảo thủ có thể đưa ra phán quyết có lợi cho ông Trump. Tuy nhiên, cơ cấu hiện tại của Tòa án tối cao Hoa Kỳ bao gồm đa số các thẩm phán có cam kết mạnh mẽ với nguyên tắc độc lập tư pháp, tách biệt khỏi các ảnh hưởng đảng phái.

Chánh án John Roberts, các thẩm phán thuộc phe bảo thủ Brett Kavanaugh và Amy Coney Barrett, cùng ba thẩm phán theo khuynh hướng tự do đều thừa nhận rằng các học thuyết pháp lý khác nhau có thể dẫn đến những kết luận khác biệt trong các vụ án mang tính chính trị nhạy cảm. Tuy nhiên, tất cả đều nhận thức rõ sự khác biệt căn bản giữa tư tưởng pháp lý và thiên kiến chính trị đảng phái.

Các thẩm phán luôn đặt ưu tiên hàng đầu vào việc bảo vệ uy tín và tính chính danh của Tòa án tối cao. Họ có niềm tin vững chắc vào nguyên tắc pháp quyền. Những yếu tố này buộc họ phải hành xử một cách thận trọng để tránh tạo ra bất kỳ ấn tượng nào về việc thiên vị đối với bất kỳ ứng viên nào - kể cả ông Trump.

Phán quyết về quyền miễn trừ của ông Trump, bất kể còn tồn tại những bất cập, không phải là minh chứng cho việc tòa án đang thiên vị ông Trump. Mặc dù có thể còn những điểm chưa hoàn thiện, đa số thẩm phán cho rằng họ đang duy trì tính ổn định của tiến trình bầu cử bằng cách đặt ra những ràng buộc đối với việc một tổng thống đương nhiệm truy tố người tiền nhiệm. Can thiệp vào cuộc bầu cử hiện tại sẽ là một hành động rõ ràng gây tổn hại đến tiến trình dân chủ.

Thẩm phán Clarence Thomas hiện là thành viên duy nhất còn tại vị từ thời kỳ vụ án Bush kiện Gore. Bối cảnh hiến pháp đã có nhiều thay đổi căn bản. Tuy nhiên, bài học từ vụ việc đó - về việc tính chính danh của tòa án bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi biểu hiện thiên vị chính trị - vẫn còn nguyên giá trị.

Do đó, công chúng có cơ sở để đặt câu hỏi về quan điểm tư pháp của các thẩm phán theo khuynh hướng bảo thủ. Tuy nhiên, cần phải thừa nhận một thực tế: khát vọng của ngành tư pháp hướng tới công lý và nguyên tắc pháp quyền chính là công cụ hiệu quả nhất mà chúng ta có để bảo vệ tính toàn vẹn của tiến trình bầu cử - và cuối cùng là bảo vệ nền dân chủ của đất nước.