Trong bối cảnh đó, chính quyền của Tổng thống Trump hiện đang triển khai chính sách "Ưu tiên nước Mỹ" thông qua việc áp đặt thuế quan và phá vỡ nền tảng kinh tế của mô hình đặt nhà máy sản xuất tại các quốc gia lân cận. Phải chăng đây là cơ hội để Bắc Kinh gia tăng ảnh hưởng tại khu vực vốn được Washington xem là "sân sau" truyền thống?

Thực tế cho thấy bức tranh phức tạp hơn nhiều. Mặc dù Trung Quốc có thể thu được lợi ích thương mại ngắn hạn tại Mỹ Latinh, nhưng nhiều yếu tố cản trở khả năng khu vực này xích lại gần Bắc Kinh trong dài hạn.

Yếu tố then chốt đầu tiên là mối lo ngại về các biện pháp trả đũa. Tổng thống Trump đã thể hiện lập trường cứng rắn chống lại những gì ông nhận định là ảnh hưởng tiêu cực của Trung Quốc trong khu vực. Panama đã phải đối mặt với áp lực liên quan đến quyền điều hành cảng biển của Trung Quốc tại hai đầu kênh đào chiến lược. Peru có thể là mục tiêu tiếp theo với dự án siêu cảng Chancay do Trung Quốc đầu tư xây dựng. David Lubin, chuyên gia nghiên cứu tại Viện Chatham House tại London, nhận định rằng Tổng thống Trump đang hướng tới một trật tự quốc tế dựa trên các vùng ảnh hưởng địa chính trị. Học thuyết Monroe đã thiết lập phạm vi ảnh hưởng của Hoa Kỳ tại Mỹ Latinh từ hai thế kỷ trước, và thực tế địa lý của khu vực vẫn không thay đổi đáng kể kể từ đó.

Mexico, với trên 80% kim ngạch xuất khẩu phụ thuộc vào thị trường Hoa Kỳ, không thể liều lĩnh đáp trả các biện pháp thuế quan của Tổng thống Trump bằng cách tăng cường quan hệ thương mại với Bắc Kinh. Arturo Sarukhán, nguyên Đại sứ Mexico tại Washington, khẳng định rằng việc sử dụng "lá bài Trung Quốc" sẽ khiến Washington không còn coi Mexico là đối tác chiến lược đáng tin cậy. Ông còn nhấn mạnh rằng chiến lược hiện tại của Mexico là ưu tiên tuyệt đối việc bảo vệ, củng cố mối quan hệ với Hoa Kỳ, tránh đối đầu với Tổng thống Trump và bảo đảm hiệp định thương mại USMCA tiếp tục được duy trì.

Các quốc gia Nam Mỹ ngày càng lo ngại về sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc. Điều họ ít mong muốn nhất là gia tăng sự phụ thuộc này trong bối cảnh căng thẳng giữa các cường quốc ngày càng leo thang. Số liệu thống kê cho thấy đà tăng trưởng mạnh mẽ về thương mại và đầu tư của Trung Quốc vào Mỹ Latinh có dấu hiệu đạt ngưỡng giới hạn. Trong năm vừa qua, theo Ngân hàng Phát triển Liên Mỹ, kim ngạch nhập khẩu của Trung Quốc từ khu vực này suy giảm 0.1%, trong khi đầu tư trực tiếp nước ngoài của Trung Quốc giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2012. Pepe Zhang, chuyên gia hàng đầu về quan hệ Trung Quốc - Mỹ Latinh, nhận định rằng xu hướng suy giảm mang tính cấu trúc trong hoạt động kinh tế toàn cầu của Trung Quốc sẽ khó thể đảo ngược do những thách thức kinh tế nội địa.

Brazil có thể tăng cường xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc trong ngắn hạn để bù đắp khoảng trống do Hoa Kỳ giảm xuất khẩu đậu nành, ngô và các sản phẩm thịt. Tuy nhiên, Feliciano de Sá Guimarães từ Viện nghiên cứu quan hệ quốc tế Cebri của Brazil nhấn mạnh rằng chính phủ Brazil luôn duy trì quan điểm thận trọng về việc không phụ thuộc quá mức vào bất kỳ đối tác thương mại lớn nào. Guimarães cũng lưu ý rằng Quốc hội Brazil gần đây đã trao cho chính phủ những thẩm quyền mở rộng nhằm đáp trả các hành vi thương mại không công bằng. Những công cụ này tuy được thiết kế chủ yếu để đối phó với chính sách của Tổng thống Trump, nhưng cũng có thể được áp dụng đối với Trung Quốc khi cần thiết.

Yếu tố văn hóa cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Đa số tầng lớp tinh hoa tại Mỹ Latinh đều được đào tạo tại Hoa Kỳ hoặc châu Âu và không chia sẻ nhiều thiện cảm với Bắc Kinh. Thay vì lựa chọn đứng về một phía, các quốc gia Mỹ Latinh ưu tiên chiến lược đa dạng hóa quan hệ thương mại. Chile, quốc gia có mức độ phụ thuộc vào Trung Quốc cao nhất trong số các nền kinh tế chủ chốt trong khu vực, đã có động thái đáng chú ý khi Tổng thống Gabriel Boric thực hiện chuyến công du đến Ấn Độ nhằm mở rộng thị trường xuất khẩu mới. Brazil đang tích cực thúc đẩy hợp tác thương mại với các quốc gia vùng Vịnh đang tìm kiếm nguồn cung ứng lương thực ổn định, trong khi Costa Rica đang nỗ lực gia nhập khối thương mại CPTPP do các nền kinh tế châu Á dẫn dắt.

Cuối cùng, chính quyền của Tổng thống Trump có khả năng nhận thức rõ rằng Hoa Kỳ khó có thể làm chậm quá trình trỗi dậy của Trung Quốc hoặc đáp ứng đầy đủ nhu cầu tiêu dùng nội địa nếu không có sự hợp tác của các quốc gia Mỹ Latinh trong việc cung cấp khoáng sản chiến lược và duy trì cơ sở sản xuất chi phí thấp. Luis Oganes, Giám đốc Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô Toàn cầu của JPMorgan, nhận định rằng khi mức giá tại Hoa Kỳ bắt đầu tăng cao và các doanh nghiệp Mỹ phản ánh về tính bất khả thi của các yêu cầu hiện tại, sẽ xuất hiện áp lực mạnh mẽ buộc Washington phải đạt được thỏa thuận với các đối tác Bắc Mỹ, từ đó khôi phục giá trị của các khái niệm "friendshoring" và "nearshoring". Hoa Kỳ sẽ không thể đồng thời tách biệt khỏi cả Trung Quốc và các đối tác thương mại Bắc Mỹ.