Sự kiện bầu cử này chấm dứt giai đoạn gần như tê liệt chính trị kéo dài sáu tháng kể từ khi liên minh của Thủ tướng sắp mãn nhiệm Olaf Scholz sụp đổ vào tháng 11, để lại nền kinh tế lớn nhất Eurozone trong tình trạng không có khung ngân sách và hạn chế khả năng ứng phó hiệu quả trước các mối đe dọa từ chính sách thuế quan thương mại của Hoa Kỳ cùng những nỗ lực vội vã của Tổng thống Donald Trump nhằm dàn xếp vấn đề Ukraine với Nga.

"Chúng ta đang sống trong thời đại biến chuyển sâu rộng, xáo trộn toàn diện và bất định cao độ," Merz nhấn mạnh khi chính thức ký kết hiệp ước liên minh với SPD hôm thứ Hai. "Đó chính là lý do chúng tôi nhận thức rõ trách nhiệm lịch sử của mình trong việc dẫn dắt liên minh này đến thành công."

Merz, người tái xuất chính trường vào năm 2018 sau một thập kỷ hoạt động trong khu vực tư nhân, sẽ phải đối mặt với những thách thức đa chiều cả từ bên ngoài lẫn nội bộ, đang thử thách các nền tảng dân chủ và kinh tế mà trên đó nước Đức đã tái thiết sau thất bại trong Thế chiến thứ hai. Với tư cách là người từng ủng hộ mạnh mẽ mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương, cựu cố vấn cấp cao tại tập đoàn quản lý tài sản BlackRock của Hoa Kỳ đang đối diện với một chính quyền Trump thiếu ổn định - và đôi khi mang tính đối kháng - đang tìm cách giảm thiểu sự bảo hộ đối với châu Âu, vốn là nền tảng an ninh hậu chiến của Đức.

Nền kinh tế định hướng xuất khẩu của Đức, vốn phát triển thịnh vượng nhờ toàn cầu hóa, đã rơi vào tình trạng trì trệ trong ba năm qua do chi phí năng lượng tăng cao và áp lực cạnh tranh khốc liệt từ Trung Quốc. Theo cảnh báo từ Viện Nghiên cứu Kinh tế Ifo có trụ sở tại Munich, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Đức có nguy cơ suy giảm trong năm nay nếu chính quyền Trump tiến hành áp đặt các biện pháp thuế quan toàn diện đối với hàng hóa từ Liên minh châu Âu.

"Ông ấy là vị thủ tướng buộc phải đối mặt với sự kết thúc của trật tự phương Tây," Andreas Busch, Giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học Göttingen nhận định. "Đây không phải điều ông ấy dự đoán hay mong muốn. Tuy nhiên, hiện tại các quốc gia châu Âu đã nhận thức rõ rằng họ không thể tiếp tục phụ thuộc vào Hoa Kỳ và đó là một biến chuyển mang tính bước ngoặt."

Về mặt chính trị nội địa, Merz đã định vị liên minh "đen-đỏ" của ông với SPD như nỗ lực cuối cùng của các đảng chính thống nhằm ngăn chặn sự trỗi dậy của đảng Alternative for Germany (AfD). Đảng cực hữu này, sau khi giành vị trí thứ hai trong cuộc bầu cử tháng Hai với hơn một phần năm tổng số phiếu bầu và nhận được sự ủng hộ từ Elon Musk cùng Phó Tổng thống Hoa Kỳ JD Vance, mới đây đã bị cơ quan tình báo nội địa Đức chính thức xác định là "tổ chức cực đoan". Động thái này, trao cho cơ quan tình báo quyền hạn giám sát chặt chẽ hơn đối với AfD và các thành viên, đã tái khởi động cuộc tranh luận về khả năng áp dụng điều khoản hiến pháp để cấm hoạt động của đảng này.

Các chuyên gia phân tích thị trường và kinh tế học đánh giá rằng Merz đã không chờ đợi việc chính thức nhậm chức thủ tướng để triển khai các biện pháp quyết định nhằm ứng phó với các mối đe dọa đa tầng. Trong những tuần lễ sau chiến thắng bầu cử của đảng ông, Merz đã thực hiện bước chuyển đổi chiến lược thông qua việc đạt được thỏa thuận với SPD và đảng Xanh về việc nới lỏng giới hạn vay nợ theo hiến định của quốc gia nhằm tăng cường ngân sách quốc phòng. Ông đã thành công trong việc thuyết phục quốc hội đương nhiệm thông qua tu chính hiến pháp, đặt nền móng cho kế hoạch bơm lên đến 1 nghìn tỷ euro vào lực lượng quốc phòng và cơ sở hạ tầng đang xuống cấp trong thập kỷ tới.

"Merz đã hoạch định chiến lược với tầm nhìn toàn diện về các thách thức phía trước," Giáo sư Busch nhận xét. Nhiều chuyên gia phân tích chính sách đối ngoại xem Thủ tướng Merz như dấu hiệu báo trước về sự trở lại của một nước Đức quyết đoán hơn trên trường quốc tế và châu Âu, sau giai đoạn thiếu dứt khoát dưới thời liên minh của Scholz với đảng Xanh và đảng Tự do Dân chủ (FDP).

"Chính phủ cần phải gỡ bỏ các rào cản hiện tại," Armin Steinbach, Giáo sư tại trường kinh doanh HEC Paris nhấn mạnh. "Vấn đề không chỉ giới hạn ở nguồn vốn, không đơn thuần là đầu tư vào quỹ được tài trợ bằng nợ công quy mô lớn, mà còn là việc kiến tạo một hệ sinh thái kinh doanh toàn diện mang tính kích thích."

Giới phân tích đánh giá cao quyết định của Merz trong việc duy trì Bộ Ngoại giao dưới sự kiểm soát của CDU nhằm đảm bảo tính nhất quán trong chính sách đối ngoại. Họ cũng ủng hộ sáng kiến thành lập Hội đồng An ninh Quốc gia trực thuộc Văn phòng Thủ tướng để tăng cường hiệu quả điều phối các chính sách an ninh và đối ngoại. "Sau nhiều năm nội bộ tranh chấp và tự giới hạn trong các vấn đề chính trị nội địa dưới chính phủ tiền nhiệm, điều cấp thiết hiện nay là một nước Đức với vai trò lãnh đạo không chỉ quan sát mà còn tích cực định hình chính sách châu Âu," Jana Puglierin, chuyên gia cao cấp tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại châu Âu kết luận.