Trong bối cảnh các ngân hàng trung ương tích cực tăng dự trữ vàng, ngày càng nhiều ngân hàng lựa chọn mua vàng khai thác trong nước nhằm tiết kiệm chi phí, hỗ trợ ngành công nghiệp nội địa và mở rộng nguồn dự trữ ngoại hối.

Trong ba năm liên tiếp, các ngân hàng trung ương đã gia tăng dự trữ vàng thêm hơn 1,000 tấn mỗi năm. Để dễ so sánh, từ năm 2010 đến 2021, tốc độ tăng dự trữ trung bình chỉ ở mức 473 tấn mỗi năm.

Năm ngoái ghi nhận mức tăng dự trữ vàng lớn thứ ba trong lịch sử, chỉ thấp hơn 6.2 tấn so với năm 2023 và kém 91 tấn so với kỷ lục mọi thời đại vào năm 2022, khi các ngân hàng trung ương mua ròng 1,136 tấn vàng. Đây cũng là mức mua vàng cao nhất được ghi nhận kể từ năm 1950, kể cả sau khi hệ thống quy đổi đô la sang vàng bị đình chỉ vào năm 1971.

Thông thường, các ngân hàng trung ương mua vàng thông qua thị trường quốc tế phi tập trung. Tuy nhiên, một số nước đang chuyển hướng sang thu mua vàng trực tiếp từ các mỏ trong nước, bỏ qua kênh giao dịch quốc tế.

Ông Shaokai Fan, Giám đốc phụ trách mảng Ngân hàng Trung ương tại Hội đồng Vàng Thế giới, xác nhận sự nổi lên của xu hướng này, ông nhận định rằng:

“Một số ngân hàng trung ương, đặc biệt tại châu Phi và Mỹ Latinh, đã bắt đầu mua vàng trực tiếp từ các mỏ khai thác quy mô nhỏ trong nước, vốn được hưởng lợi từ giá vàng tăng cao.”

Các quốc gia hiện đang mua vàng từ nguồn khai thác nội địa bao gồm Colombia, Tanzania, Zambia, Mông Cổ, Ecuador và Philippines. Kazakhstan, Nga và Uzbekistan từ lâu đã thực hiện phương án này để gia tăng dự trữ. Gần đây, Ghana cũng ký hợp đồng với một số công ty khai thác địa phương để mua 20% sản lượng vàng kể từ mùa thu năm ngoái.

Theo Khảo sát Ngân hàng Trung ương gần đây của Hội đồng Vàng Thế giới, hiện có 19 ngân hàng trung ương báo cáo mua vàng từ các thợ mỏ quy mô nhỏ và thủ công trong nước bằng đồng nội tệ, tăng từ con số 14 ngân hàng trong cuộc khảo sát trước.

Phần lớn các nguồn cung này đến từ các hoạt động khai thác quy mô nhỏ, phi công nghiệp.

Việc thu mua vàng trong nước giúp các ngân hàng trung ương tiết kiệm chi phí, do các thợ mỏ địa phương thường bán vàng với mức giá có chiết khấu nhẹ so với thị trường quốc tế. Trong nhiều trường hợp, các giao dịch này diễn ra trên cơ sở tự nguyện bởi các nhà khai thác nhỏ đánh giá cao sự ổn định và độ tin cậy khi giao dịch với ngân hàng trung ương. Tuy nhiên, ở một số quốc gia, thợ mỏ bị yêu cầu bắt buộc bán vàng cho ngân hàng trung ương với mức giá thấp hơn.

Ví dụ, vào mùa thu năm ngoái, chính phủ Tanzania đã ban hành quy định yêu cầu các nhà xuất khẩu, thợ mỏ và thương nhân vàng phải bán tối thiểu 20% sản lượng cho ngân hàng trung ương.

Ở khía cạnh tích cực, ông Fan nhấn mạnh rằng việc thu mua vàng của ngân hàng trung ương cũng có thể mang lại lợi ích cho các thợ mỏ quy mô nhỏ.

“Ngân hàng trung ương, với nguồn lực tài chính lớn, có thể tạo ra kênh mua bán hợp pháp và minh bạch, giúp các thợ mỏ nhỏ lẻ tiếp cận thị trường một cách công bằng và ổn định,” ông cho biết.

Từ góc độ quản lý nhà nước, việc mua vàng nội địa giúp chính phủ dễ dàng kiểm soát hoạt động khai thác vàng quy mô nhỏ, vốn thường diễn ra ở các khu vực hẻo lánh, ít được quản lý, thậm chí trong một số trường hợp chịu sự chi phối của các tổ chức tội phạm. Ông Fan nhận định, việc ngân hàng trung ương tham gia thu mua vàng “không chỉ làm suy giảm nguồn thu của các mạng lưới tội phạm mà còn cải thiện khả năng truy xuất nguồn gốc và tăng tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.”

Một lợi thế khác của việc mua vàng địa phương là các ngân hàng trung ương tiết kiệm thêm chi phí vận chuyển và các khoản phí ngân hàng quốc tế.

Tuy nhiên, hoạt động thu mua vàng trong nước cũng có những chi phí phát sinh. Để được đưa vào danh mục dự trữ, vàng cần đạt tiêu chuẩn tinh khiết London Good Delivery (LGD). Những quốc gia chưa có nhà máy tinh luyện đạt chuẩn LGD phải vận chuyển vàng ra nước ngoài để tinh luyện, phát sinh chi phí logistics.

Một số quốc gia như Philippines và Kazakhstan sở hữu các nhà máy tinh luyện đạt chuẩn LGD trong nước.

Một lợi ích quan trọng nữa của việc mua vàng nội địa là ngân hàng trung ương có thể tiết kiệm dự trữ ngoại tệ, đặc biệt là đồng USD.

Do đồng USD vẫn là đồng tiền dự trữ chủ chốt toàn cầu, các quốc gia thường khó mở rộng dự trữ vàng khi phải chi tiêu đô la để mua vàng, vì điều đó đồng nghĩa với việc đánh đổi một tài sản dự trữ lấy tài sản dự trữ khác. Mua vàng bằng nội tệ giúp loại bỏ vấn đề này.

“Việc mua vàng bằng nội tệ cho phép ngân hàng trung ương mở rộng dự trữ mà không phải đánh đổi các tài sản ngoại tệ khác,” ông Fan kết luận.