Cuộc bầu cử Thượng viện Nhật Bản hôm Chủ nhật đã giáng một đòn đáng kể vào liên minh cầm quyền, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ tê liệt chính sách và gia tăng thâm hụt ngân sách – những yếu tố mà giới phân tích cho rằng phần lớn đã được phản ánh vào giá tài sản.

Liên minh cầm quyền đánh mất quyền kiểm soát Thượng viện, làm suy yếu thêm vị thế chính trị của Thủ tướng Shigeru Ishiba, người dù vậy vẫn cam kết tiếp tục lãnh đạo đảng cầm quyền, viện dẫn tính cấp bách của cuộc đàm phán thuế quan đang diễn ra với Hoa Kỳ, dự kiến kết thúc vào ngày 1 tháng 8.

Thị trường Nhật Bản đóng cửa vào thứ Hai do nghỉ lễ, nhưng sự tăng giá của đồng yên cùng diễn biến tích cực của hợp đồng tương lai chỉ số Nikkei cho thấy nhà đầu tư đã sớm phản ánh các rủi ro chính trị vào định giá. Đồng yên vốn đã suy yếu mạnh từ đầu năm do kỳ vọng về thâm hụt ngân sách lớn hơn và các điều chỉnh thuế, nay phục hồi nhẹ.

Mặc dù kết quả bầu cử không gây cú sốc rõ rệt, nó đến vào thời điểm nhạy cảm khi Nhật Bản đang trong thế bị động trước thời hạn đàm phán thương mại với chính quyền Tổng thống Donald Trump. Thêm vào đó, trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã chịu áp lực bán mạnh trong tuần trước, đẩy lợi suất kỳ hạn 30 năm lên mức cao nhất mọi thời đại, còn đồng yên giảm xuống đáy nhiều tháng so với đồng USD và euro.

Rong Ren Goh, giám đốc danh mục thu nhập cố định tại Eastspring Investments, cho rằng tác động thực tế từ kết quả bầu cử sẽ cần thời gian để rõ ràng, và thị trường có khả năng sẽ chuyển sự chú ý trở lại với đàm phán thương mại – một rủi ro kinh tế vĩ mô lớn không kém.

Về triển vọng chính trị, chưa rõ liên minh cầm quyền sẽ chọn tiếp tục điều hành với vai trò chính phủ thiểu số hay tìm kiếm một đối tác mới. Đảng Dân chủ vì Nhân dân (DPP) được xem là ứng viên tiềm năng nhất, nhưng điều này có thể đi kèm với nhiều nhượng bộ chính sách, bao gồm cả yêu cầu Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BoJ) đảo ngược xu hướng thắt chặt và quay lại nới lỏng tiền tệ.

Bên cạnh đó, các đảng đối lập – kể cả các đảng cánh hữu dân túy – đều ủng hộ các hình thức cắt giảm thuế tiêu dùng, từ giảm 5 điểm phần trăm thuế VAT hiện tại (10%) cho tới đề xuất loại bỏ hoàn toàn. Những thay đổi như vậy sẽ phải được tài trợ bằng cách phát hành thêm trái phiếu chính phủ, đẩy gánh nặng nợ công vốn đã tương đương 2.5 lần GDP của Nhật Bản lên cao hơn nữa.

Trong nội bộ Đảng Tự do Dân chủ (LDP), tương lai chính trị của Thủ tướng Ishiba vẫn chưa chắc chắn. Dù ông tuyên bố sẽ tiếp tục tại nhiệm, các nhà quan sát cho rằng một sự thay thế là hoàn toàn có thể xảy ra nếu áp lực gia tăng. Một trong những ứng viên hàng đầu để thay thế Ishiba là người ủng hộ chính sách Abenomics và thúc đẩy việc BOJ quay trở lại chính sách tiền tệ nới lỏng.

Shoki Omori, chiến lược gia trưởng tại Mizuho Securities, nhận định trong một báo cáo rằng ông không kỳ vọng LDP sẽ sớm thay đổi lãnh đạo, ít nhất là trước khi kết thúc các cuộc đàm phán với phía Mỹ. Trong bối cảnh hiện tại, khả năng thông qua một gói kích thích tài khóa quy mô lớn là khá hạn chế. Theo ông, nếu có ngân sách bổ sung thì cũng sẽ chỉ được bàn đến tại kỳ họp Quốc hội vào mùa thu.

Nếu Ishiba buộc phải từ chức, các nhà phân tích cảnh báo rằng bất ổn chính trị có thể gây ra làn sóng rút vốn khỏi thị trường cổ phiếu và đồng yên, đặc biệt từ phía nhà đầu tư nước ngoài.

Theo ước tính của Barclays, việc cắt giảm thuế tiêu dùng 5 điểm phần trăm có thể đẩy lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 30 năm tăng thêm 15–20 bps. Lợi suất loại trái phiếu này đã tăng tới 80 bps từ đầu năm, trong khi chênh lệch giữa trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm và 30 năm hiện vượt quá 150 bps – mức dốc lớn nhất trong nhiều năm qua.

Đồng yên đã trải qua một nửa đầu năm 2025 đầy biến động, dao động trong biên độ rộng từ 140 đến 160 JPY/USD. Đồng tiền này từng tăng mạnh sau quyết định tăng lãi suất của BoJ hồi tháng 1, làm dấy lên kỳ vọng về chu kỳ thắt chặt mới, nhưng kể từ cuối tháng 4 đã suy yếu trở lại do bất ổn chính trị, diễn biến khó lường của đàm phán thuế và lập trường thận trọng từ BoJ.

Dù vậy, các vị thế đầu cơ mua ròng đồng yên vẫn đang ở mức cao, khiến thị trường dễ tổn thương nếu xảy ra các cú sốc như lời kêu gọi bầu cử sớm hoặc thay đổi chính sách tài khóa đột ngột.

Ở chiều ngược lại, chỉ số Nikkei 225 vẫn giữ được đà tăng mạnh, đã tăng hơn 11% kể từ ngày 2 tháng 4 – thời điểm Tổng thống Trump công bố chính sách thuế toàn cầu, cho thấy kỳ vọng tích cực của nhà đầu tư đối với một số nhóm cổ phiếu bất chấp môi trường vĩ mô nhiều rủi ro.